Vicenç Navarro
Catedrático de Políticas Públicas da Universidade Pompeu Fabra
Ilustración de Mikel Jaso
Estanse facendo en España recortes moi substanciais do gasto público
social que financia as transferencias públicas (talles como as pensións e
as axudas ás familias) e os servizos públicos (talles como a sanidade, a
educación, os servizos de axuda ás persoas con dependencia, as escolas
de infancia, os servizos sociais, entre outros) que representan a maior
redución do Estado do benestar español que este sufra nos 33 anos de
democracia. Estes recortes estaos realizando o Goberno central, así como
gran número de gobernos autonómicos, habendo sido particularmente
acentuados en Catalunya.
Tres observacións teñen que facerse por mor destes feitos. Unha é que ningún destes recortes estaba anunciado nos programas electorais dos partidos gobernantes que os están facendo. En realidade, todos eles subliñaron nas súas campañas electorais que non realizarían recortes nas transferencias e servizos que están sendo recortados. A segunda observación é que estes recortes preséntanse, tanto polo establishment político como polo mediático, como inevitables e necesarios, e responden ?segundo tales establishments? á presión externa dos mercados financeiros, os cales sinalan a necesidade de realizar tales recortes. Este argumento de inevitabilidad e necesidade calou na opinión popular como consecuencia dunha promoción masiva por parte dos medios de información de maior difusión (tanto públicos como privados) do país, que estiveron apoiando tales recortes. Un dos rotativos de maior difusión presentou antonte unhas enquisas mostrando que, postos a escoller, había máis españois que, para reducir o déficit, preferían os recortes á subida de impostos. Parecería, pois, que os recortes que se están levando a cabo teñen o apoio popular que os legitimiza.
Este argumento de inevitabilidad, con todo, é profundamente erróneo. E a percepción de apoio popular está tamén equivocada. Miremos primeiro o argumento de que os recortes tan intensos do gasto público social débense á presión dos mercados. A lectura dos informes das axencias de valoración de bonos e dos maiores centros financeiros mostra unha variabilidade de opinións. Así, en ocasións expresan inquietude sobre o tamaño do déficit e da débeda pública, pero noutras ocasións, como agora, mostran gran preocupación pola falta de crecemento económico. En canto á redución do déficit, tales institucións financeiras non indican como debería realizarse. Un xeito é mediante os recortes de gasto público social, pero non é nin a única nin o mellor xeito de conseguilo. Unha alternativa é aumentando os impostos. Así, en lugar de conxelar as pensións (co que se intentan aforrar 1.200 millóns de euros), poderíanse conseguir 2.100 millóns de euros mantendo o Imposto do Patrimonio, ou 2.552 millóns se se anularon as rebaixas dos impostos de sucesións, ou 2.500 millóns se se reverteu a baixada de impostos das persoas que ingresan máis de 120.000 euros ao ano, recortes dos impostos apoiados ?todos eles? polos partidos que agora fan estes recortes de gastos.
Ou en lugar dos enormes recortes en sanidade que intentan conseguir un aforro de 6.000 millóns, poderían anular a baixada do Imposto de Sociedades das grandes empresas que facturan máis de 150 millóns de euros ao ano (e que representan só o 0,12% de todas as empresas), recollendo 5.300 millóns de euros. Ou en lugar de recortar os servizos públicos como sanidade, educación e servizos sociais (logrando un total de 25.000 millóns de euros), poderían corrixir a fraude fiscal das grandes fortunas, da banca e das grandes empresas (que representa o 71% de todo a fraude fiscal), recollendo moito máis, é dicir, 44.000 millóns.
Ou, en lugar de reducir os servizos de axuda ás persoas con dependencia (intentando aforrar 600 millóns de euros), poderían reducir o subsidio do Estado á Igrexa católica para impartir docencia da relixión católica nas escolas públicas, ou eliminar a produción de novo equipamento militar, como os helicópteros Tigre e outros armamentos.
O feito de que se escollese facer os recortes citados sen nin sequera considerar estas alternativas non ten nada que ver (insisto, nada que ver) coas presións dos mercados financeiros. A redución do déficit público podería haberse logrado revertendo as enormes rebaixas de impostos que beneficiaron primordialmente ás rendas superiores (unha persoa que ingrese máis de 300.000 euros ao ano viu reducir os seus impostos durante o período en que España estivo gobernada por Aznar e por Zapatero un 37%, mentres que a gran maioría da poboación apenas notou esta baixada).
O suposto apoio popular a tales recortes non pode derivarse da pregunta sesgada e tendenciosa de preguntarlle á poboación se para reducir o déficit prefiren os recortes no Estado do benestar ou o aumento dos impostos. A palabra ?impostos?, sen aclarar de quen, xera sempre unha resposta predicible de rexeitamento. Pero se, en lugar de utilizar o termo xenérico ?impostos?, utilizásese o aumento de impostos citados neste artigo, que se centra primordialmente nas rendas superiores (revertendo as enormes reducións que lles beneficiaron) e que non afecta á gran maioría da cidadanía, a resposta sería oposta á que aquela pregunta tendenciosa indica. Que estas alternativas non teñan a centralidade política ou a exposición mediática que teñen os recortes débese a que as rendas superiores, a banca e a gran patronal, teñen moito máis poder sobre o Estado español que as clases populares, que son as que están máis afectadas polos recortes.
Tres observacións teñen que facerse por mor destes feitos. Unha é que ningún destes recortes estaba anunciado nos programas electorais dos partidos gobernantes que os están facendo. En realidade, todos eles subliñaron nas súas campañas electorais que non realizarían recortes nas transferencias e servizos que están sendo recortados. A segunda observación é que estes recortes preséntanse, tanto polo establishment político como polo mediático, como inevitables e necesarios, e responden ?segundo tales establishments? á presión externa dos mercados financeiros, os cales sinalan a necesidade de realizar tales recortes. Este argumento de inevitabilidad e necesidade calou na opinión popular como consecuencia dunha promoción masiva por parte dos medios de información de maior difusión (tanto públicos como privados) do país, que estiveron apoiando tales recortes. Un dos rotativos de maior difusión presentou antonte unhas enquisas mostrando que, postos a escoller, había máis españois que, para reducir o déficit, preferían os recortes á subida de impostos. Parecería, pois, que os recortes que se están levando a cabo teñen o apoio popular que os legitimiza.
Este argumento de inevitabilidad, con todo, é profundamente erróneo. E a percepción de apoio popular está tamén equivocada. Miremos primeiro o argumento de que os recortes tan intensos do gasto público social débense á presión dos mercados. A lectura dos informes das axencias de valoración de bonos e dos maiores centros financeiros mostra unha variabilidade de opinións. Así, en ocasións expresan inquietude sobre o tamaño do déficit e da débeda pública, pero noutras ocasións, como agora, mostran gran preocupación pola falta de crecemento económico. En canto á redución do déficit, tales institucións financeiras non indican como debería realizarse. Un xeito é mediante os recortes de gasto público social, pero non é nin a única nin o mellor xeito de conseguilo. Unha alternativa é aumentando os impostos. Así, en lugar de conxelar as pensións (co que se intentan aforrar 1.200 millóns de euros), poderíanse conseguir 2.100 millóns de euros mantendo o Imposto do Patrimonio, ou 2.552 millóns se se anularon as rebaixas dos impostos de sucesións, ou 2.500 millóns se se reverteu a baixada de impostos das persoas que ingresan máis de 120.000 euros ao ano, recortes dos impostos apoiados ?todos eles? polos partidos que agora fan estes recortes de gastos.
Ou en lugar dos enormes recortes en sanidade que intentan conseguir un aforro de 6.000 millóns, poderían anular a baixada do Imposto de Sociedades das grandes empresas que facturan máis de 150 millóns de euros ao ano (e que representan só o 0,12% de todas as empresas), recollendo 5.300 millóns de euros. Ou en lugar de recortar os servizos públicos como sanidade, educación e servizos sociais (logrando un total de 25.000 millóns de euros), poderían corrixir a fraude fiscal das grandes fortunas, da banca e das grandes empresas (que representa o 71% de todo a fraude fiscal), recollendo moito máis, é dicir, 44.000 millóns.
Ou, en lugar de reducir os servizos de axuda ás persoas con dependencia (intentando aforrar 600 millóns de euros), poderían reducir o subsidio do Estado á Igrexa católica para impartir docencia da relixión católica nas escolas públicas, ou eliminar a produción de novo equipamento militar, como os helicópteros Tigre e outros armamentos.
O feito de que se escollese facer os recortes citados sen nin sequera considerar estas alternativas non ten nada que ver (insisto, nada que ver) coas presións dos mercados financeiros. A redución do déficit público podería haberse logrado revertendo as enormes rebaixas de impostos que beneficiaron primordialmente ás rendas superiores (unha persoa que ingrese máis de 300.000 euros ao ano viu reducir os seus impostos durante o período en que España estivo gobernada por Aznar e por Zapatero un 37%, mentres que a gran maioría da poboación apenas notou esta baixada).
O suposto apoio popular a tales recortes non pode derivarse da pregunta sesgada e tendenciosa de preguntarlle á poboación se para reducir o déficit prefiren os recortes no Estado do benestar ou o aumento dos impostos. A palabra ?impostos?, sen aclarar de quen, xera sempre unha resposta predicible de rexeitamento. Pero se, en lugar de utilizar o termo xenérico ?impostos?, utilizásese o aumento de impostos citados neste artigo, que se centra primordialmente nas rendas superiores (revertendo as enormes reducións que lles beneficiaron) e que non afecta á gran maioría da cidadanía, a resposta sería oposta á que aquela pregunta tendenciosa indica. Que estas alternativas non teñan a centralidade política ou a exposición mediática que teñen os recortes débese a que as rendas superiores, a banca e a gran patronal, teñen moito máis poder sobre o Estado español que as clases populares, que son as que están máis afectadas polos recortes.
