Non ocorrera xamais. Por vez primeira na historia económica moderna, tres crise de gran amplitude -financeira, enerxética, alimentaria- están coincidindo, confluíndo e combinándose. Cada unha delas interactúa sobre as demais. Agravando así, de modo exponencial, a deterioración da economía real.
Por moito que as autoridades esfórcense en minimizar a gravidade do momento, o certo é que nos achamos ante un sismo económico de inédita magnitude. Cuxos efectos sociais apenas empezan a facerse sentir e que detonarán con toda brutalidade nos meses vindeiros. O peor nunca é seguro e a numeroloxía non é unha ciencia exacta, pero o ano 2009 ben podería parecerse a aquel nefasto 1929…
Como era de temer, a crise financeira segue agudizándose. Aos descalabros de prestixiosos bancos estadounidenses, como Bear Stearns, Merrill Lynch e o xigante Citigroup, sumouse o desastre recente de Lehman Brothers, cuarta banca de negocios que anunciou, o pasado 9 de xuño, unha perda de 1.700 millóns de euros. Por ser o seu primeiro déficit desde a súa saída en Bolsa en 1994, isto causou o efecto dun terremoto nunha América financeira xa violentamente traumatizada.
Cada día difúndense noticias sobre novos quebrantos nos bancos. Ata agora, as entidades máis afectadas recoñeceron perdas de case 250.000 millóns de euros. E o Fondo Monetario Internacional estima que, para saír do desastre, o sistema necesitará uns 610.000 millóns de euros (ou sexa, o equivalente de ¡dúas veces o orzamento de Francia!).
A crise comezou en Estados Unidos, en agosto de 2007, coa morosidade das hipotecas de mala calidade (subprime) e estendeuse por todo o mundo. A súa capacidade de transformarse e de estenderse mediante a proliferación de complexos mecanismos financeiros fai que esta crise aseméllese a unha epidemia fulminante imposible de atallar.
As entidades bancarias xa non se prestan diñeiro. Todas desconfían da saúde financeira dos seus rivais. A pesar das inxeccións masivas de liquidez efectuadas polos grandes bancos centrais, nunca se viu unha seca tan severa de diñeiro nos mercados. E o que máis temen algúns agora é unha crise sistémica, ou sexa que o conxunto do sistema económico mundial colápsese.
Da esfera financeira a crise trasladouse ao conxunto da actividade económica. De golpe, as economías dos países desenvolvidos arrefriáronse. Europa (e en particular España) áchase en franca desaceleración, e Estados Unidos atópase ao bordo da recesión.
Onde máis se está notando a dureza deste axuste é no sector inmobiliario. Durante o primeiro trimestre de 2008, o número de vendas de vivendas en España caeu o ¡29%! Preto de dous millóns de pisos e de chalés non atopan comprador. O prezo do chan segue desmoronándose. E o alza dos intereses hipotecarios e os temores de recesión afunden o sector nunha espiral infernal. Con feroces efectos en todas as frontes da enorme industria da construción. Todas as empresas destas ramas sitúanse agora no ollo do furacán. E asisten impotentes á destrución de decenas de miles de empregos.
Da crise financeira pasamos á crise social. E volven xurdir políticas autoritarias. O Parlamento Europeo aprobou, o pasado 18 de xuño, a infame “directiva retorno” (1). E as autoridades españolas xa proclamaron a súa vontade de favorecer a saída de España dun millón de traballadores estranxeiros…
No medio desta situación de espanto prodúcese o terceiro choque petroleiro. Cun prezo do barril ao redor dos 140 dólares. Un aumento irracional (fai dez anos, en 1998, o barril custaba menos de 10 dólares…) debido non só a unha demanda disparatada senón, sobre todo, á acción de moitos especuladores que apostan polo alza continua dun carburante en vías de extinción. Os investidores foxen da burbulla inmobiliaria e desprazan masas colosais de diñeiro porque apostan agora por un petróleo a 200 dólares o barril. Estase así producindo unha financiarización do petróleo.
Coas consecuencias que vemos: formidable subida dos prezos nas gasolineiras, e estalidos de ira por parte de pescadores, camioneiros, agricultores, taxistas e todos os profesionais máis afectados. En moitos países, mediante manifestacións e enfrontamentos, estas profesións reclaman aos seus Gobernos axudas, subvencións ou reducións da fiscalidade.
Por se todo este contexto non fose o bastante n>, a crise alimentaria agravouse repentinamente e veu a recordarnos que o espectro do fame segue ameazando a case mil millóns de persoas. Nuns corenta países, a carestía actual dos alimentos provocou levantamentos e revoltas populares. La Cumbre da Organización das Nacións Unidas para a Agricultura e a Alimentación (FAO) do pasado 5 de xuño en Roma sobre a seguridade alimentaria foi incapaz de alcanzar un acordo para relanzar a produción alimentaria mundial. Tamén aquí, os especuladores en fuga do desastre financeiro teñen unha parte de responsabilidade porque apostan por un prezo elevado das futuras colleitas. De modo que ata a agricultura estase financiarizando.
Este é o saldo deplorable que deixa un cuarto de século de neoliberalismo: tres venenosas crises entrelazadas. Vai sendo hora de que os cidadáns digan: “¡Basta!”.
Notas:
(1) Sami Naïr, “Europa se blinda ante os inmigrantes”, O País, Madrid, 18 de xuño de 2008.
